Zdrowie jamy ustnej umożliwia człowiekowi swobodę mówienia, spożywanie pokarmów, komfortowe utrzymanie kontaktów towarzyskich z innymi ludźmi oraz spełnia istotną rolę w utrzymaniu zdrowia całego organizmu. Pomimo wzrostu świadomości prozdrowotnej w ostatnich latach, schorzenia jamy ustnej występują dość powszechnie.

Zapalenie jamy ustnej może być jednym z objawów choroby ogólnoustrojowej lub mogą ją wywoływać czynniki miejscowe. Do najczęstszych przyczyn występowania stanów zapalnych jamy ustnej, błony śluzowej i dziąseł należą: brak higieny jamy ustnej, próchnica zębów, odkładanie się kamienia nazębnego, niewłaściwa dieta, nadużywanie alkoholu oraz palenie tytoniu. Objawy zapalenia jamy ustnej są dla większości pacjentów bardzo problematyczne i wstydliwe. Można do nich zaliczyć nieprzyjemny zapach z ust, ból, krwawienie i rozpulchnienie dziąseł, plamy na języku, pleśniawki, zwiększoną produkcję śliny, powiększone węzły chłonne, złe samopoczucie oraz rozdrażnienie. Bardzo ważne jest szybkie wyleczenie tych dolegliwości, ponieważ nieleczona choroba przechodzi w stan przewlekły.

Zaczynając leczenie w pierwszej kolejności powinno się wyeliminować przyczynę powstania zapalenia, np. wyleczyć próchnicę zębów. Niezwykle istotna jest również profi laktyka: prawidłowa dieta, właściwa higiena jamy ustnej, porzucenie nałogów, regularne wizyty u stomatologa.

W leczeniu schorzeń jamy ustnej znaczącą rolę odgrywa terapia lekami roślinnymi. W stomatologii zastosowanie mają przede wszystkim zioła o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwbakteryjnych, antyseptycznych i ściągających.


Szałwia lekarska (Salvia officinalis)

Surowcem farmakopealnym jest liść szałwii: Salviae folium zawierający olejek eteryczny bogaty w tujon, cyneol, kamforę, borneol i pinen.

Poza tym szałwia zawiera flawonoidy, garbniki, gorycze, kwasy organiczne, witaminy A, B1, C i PP. Wykazuje działanie przeciwbakteryjne (hamuje wzrost drobnoustrojów), przeciwzapalne (zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych), antyseptyczne i ściągające. Wyciągi z liści tego surowca stosowane są jako odkażające i bakteriobójcze w stanach zapalnych i nieżytach jamy ustnej, gardła, pleśniawce oraz przy ropnym zapaleniu dziąseł.


Ziele tymianku (Herba Thymi)

Zawiera olejek eteryczny z silnie bakteriobójczym składnikiem: tymolem, a także garbniki, kwasy polifenolowe, fl awonoidy, gorycze, saponiny i składniki mineralne. Tymianek wchodzi w skład past do zębów, płukanek do ust. Ma silne działanie antyseptyczne i przeciwgnilne.


Mięta pieprzowa (Mentha piperita)

Liście mięty pieprzowej Folium Menthae piperitae bogate są w olejek miętowy, kwas askorbinowy, karoten, rutynę, apigeninę, betainę, kwas ursulowy i oleanowy. Z olejku miętowego otrzymuje się mentol mający silne właściwości bakteriobójcze i znieczulające. Ponadto olejek działa przeciwzapalnie, antyseptycznie i odświeżająco.


Koszyczek rumianku (Anthodium Chamomillae)

Stosowany jest powszechnie jako składnik licznych mieszanek ziołowych. Jest źródłem olejku eterycznego, w którego skład wchodzą chamazulen i a-bisabol: związki działające przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybicznie. Ponadto zawiera fl awonoidy, kumaryny, związki śluzowe oraz polisacharydy wykazujące działanie antyseptyczne, łagodzące podrażnienia. W lecznictwie stosowane są napary, wyciągi wodne i spirytusowe.


Kora dębu (Quercus cortex)

Najważniejszymi składnikami tego surowca są garbniki, polifenole i flawonoidy. Garbniki mają działanie ściągające, zmniejszają przepuszczalność naczyń krwionośnych, hamują mikrokrwawienia. Wykazują działanie bakteriobójcze oraz wirusostatyczne.

Dzięki obecności związków polifenolowych kora dębu wykazuje działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne. Kora dębu stosowana zewnętrznie wykorzystywana jest do leczenia dolegliwości jamy ustnej, gardła i dziąseł.


Kłącze pięciornika (Tormentillae rhizoma)

Surowiec ze względu na zawartość skondensowanych garbników katechinowych wykazuje silne działanie ściągające oraz przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Nalewka stosowana jest zewnętrznie w zapaleniu jamy ustnej, do pędzlowania w krwawieniach i wysiękowym zapaleniu dziąseł.

mgr farm. Natalia Słowikowska